ZAMEK W KONARACH

Nikłe pozostałości rycerskiego zamku z XIV wieku położone na wyniosłym lessowym wzgórzu nad doliną Koprzywianki, na północ od dzisiejszych zabudowań wsi Konary.

W miejscu tym o naturalnie dogodnych warunkach obronnych stworzonych przez strome zbocza wzgórza i podmokłą dolinę rzeki leżącą u jego stóp już we wczesnym średniowieczu istniało jakieś warowne grodzisko. Legendarnym założycielem osady jak i pierwszych fortyfikacji był rycerz o nazwisku Konar. Ponoć już w 1241 roku rozpoczął budowę pierwszego w tym miejscu zamku.
Jednak pierwsze wzmianki w danych źródłowych dotyczące niniejszej osady pojawiły się dopiero w roku 1355 i określały Konary jako centrum klucza majątkowego rodu Słupeckich herbu Rawa. Brak w nich jednak danych o istnieniu zamku czy jakiejkolwiek fortyfikacji. W owym czasie właścicielem Konar był kasztelan radomski Sięgniew – syn Goworka. W związku z całkowitym brakiem danych dotyczących fundatora budowy jak i czasu powstania zamku zakłada się, iż mogło to mieć miejsce za jednego z nich. Stąd za orientacyjny czas wzniesienia zamku przyjmuje się drugą połowę XIV wieku.

Na miejsce budowy zamku obrano skraj wzgórza oddzielając go  od strony południowo-wschodniej głęboką sztuczną fosą od reszty płaskowzgórza. Aby zapewnić stabilność budowli uprzednio usunięto wierzchnią warstwę lessu odsłaniając lity piaskowiec i na nim posadowiono fundamenty. Za materiał do budowy zamku w niewielkim stopniu posłużył ciosany piaskowiec a resztę konstrukcji stanowiła cegła „palcówka” wypalana z miejscowych mad.

Niewielki zameczek pełnił funkcję obronnej rezydencji rodowej. W skład całego założenia obronnego wchodził niewielki, częściowo podpiwniczony budynek mieszkalny założony na planie wydłużonego prostokąta. Być może zamek posiadał wieżę ale jak do tej pory nie znaleziono żadnych pozostałości potwierdzających jej istnienie. Całość założenia otoczona była ziemnymi wałami być może starszego pochodzenia i głęboką sztuczną fosą.

Pierwsze wzmianki źródłowe potwierdzające istnienie zamku pochodzą dopiero z roku 1403 kiedy to zamkiem zarządzał syn Sięgniewa – Grot. Dalsze losy zamku nie są znane a zapiski w kronice Jana Długosza nie są w pełni miarodajne i nie dają się potwierdzić w innych znanych z tego okresu dokumentach. Według Długosza Grot zajął się procederem zbójeckim i napadając na pobliskich sąsiadów doprowadził do śmierci kasztelana – Jana Ossolińskiego. Aby położyć kres zbrodniczej  działalności Grota, król – Władysław Jagiełło wysłał zbrojną wyprawę karną przeciw niemu. Grot jednak zamku nie poddał co doprowadziło w efekcie do oblężenia i zniszczenia zamku na początku XV wieku. Majątek rodzinny został zlikwidowany a sam właściciel – Grot skazany na wygnanie.
Relacje Długosza dotyczące losów zamku i rodu Słupeckich budzą jednak dużo kontrowersji i nie są jednoznacznie uznane za oczywiste fakty historyczne. Ostatecznie nie ma pewności czy wyprawa karna w ogóle miała miejsce a jeśli tak, czy doszło do zburzenia zamku w wyniku jego oblężenia. Być może zamek po wypędzeniu właściciela pozostawał nie zamieszkały i sam popadł w ruinę. Nie wyklucza się także hipotezy odbudowy zamku i użytkowania go aż do przełomu XVII-XVIII wieku.

Dobrze widoczne pozostałości zamku zachowały się aż do XX wieku. Jednak w czasie I wojny światowej w 1915 roku, w resztkach ruin zamku okopali się legioniści Pierwszej Brygady pod dowództwem Józefa Piłsudskiego. W trakcie starcia z wojskami rosyjskimi, artyleria rosyjska zniszczyła doszczętnie pozostałości zamku.

W ruinach zamku nigdy nie prowadzono badań wykopaliskowych nie licząc tylko amatorskich prób poszukiwawczych w okresie międzywojennym. W ich wyniku odkryto jedynie sklepienia piwnic. Do chwili obecnej na mocno zarośniętym wzgórzu zachowały się: słabo widoczne relikty fundamentów prostokątnego budynku mieszkalnego, częściowo zagruzowana piwnica składająca się z dwóch komór przedzielonych filarem podtrzymującym kolebkowe sklepienia z piaskowca oraz ślady umocnień ziemnych na zboczach wzgórza.

Zwaliska gruzu po zniszczonych zabudowaniach zamkowych zalegają tuż pod powierzchnią ziemi na części wzgórza.

Odwiedzony w 2007 i 2022 roku.

J.A.K. 2008-01-02