ZAMEK CISY W CIESZOWIE
Ruiny książęcego zamku z końca XIII wieku położone na płaskim
wzgórzu (350 m.n.p.m.) po stronie północnej gwałtownie opadającym stromym
zboczem ku dolinie potoku Czyżowka, nieopodal wiosek Chwaliszów i Cieszów.
Pierwsze wzmianki o Cisowie pochodzą z roku 1240. Prawdopodobnie w tym czasie
istniał tam już drewniany gród. Natomiast początki murowanej zabudowy związane
były z działalnością Bolesław Łysego-Rogatki. Jednak ostatecznie twórcą
murowanego zamku obronnego był książę świdnicko-jaworski Bolko I Surowy pod
koniec XIII wieku.
Zamek ten zbudowany był z kamienia na planie czworoboku o
lekko schodzących się dłuższych bokach (trapezu). Składał się z obszernego
budynku mieszkalnego którego dwie ściany stanowiły fragment muru obwodowego
narożnika północno-zachodniego, kamiennej, cylindrycznej wieży- stołpu o
wysokości ponad 10 metrów w południowo-wschodnim narożniku, dziedzińca po
stronie południowej z bramą wjazdową umieszczoną od zachodu. Wkrótce zamek
stał się siedzibą rycerzy rozbójników których łupieżcza działalność
doprowadziła do interwencji ze strony Bolka II Małego w roku 1355.Książę
przekazał zamek kasztelanowi strzegomskiemu - Mikołajowi Bolcze. Za czasów
panowania Bolka II zamek został znacznie rozbudowany i przekształcony w jedną
z najpotężniejszych twierdz na granicy księstwa. Powstał wtedy drugi pierścień
murów zewnętrznych.
Po przejęciu księstwa przez Czechy na zamku gospodarowały
kolejno rycerskie rody czeskie: od 1408 roku właścicielem zamku był
Aleksander von Grunau a od 1429 roku Ulrich von Seidlitz, potem Stolbergowie. W
1466 roku zdobyty i w znacznym stopniu zniszczony przez husytów. Po tym
wydarzeniu ponownie stał się na jakiś czas kryjówką zbójników. Odbudowany
i rozbudowany prawdopodobnie w drugiej połowie XV wieku. Powstał wtedy
dziedziniec zachodni o wydłużonym kształcie dostosowanym do zarysu terenu
otoczony murem zewnętrznym. Na dziedzińcu tym umieszczono cysternę na wodę
oraz w najdalej na północ wysuniętej części - punkt obserwacyjny. Potem
powstał dziedziniec wschodni otoczony murem, w którego skład weszła półokrągła
basteja umożliwiająca obronę wjazdu do zamku. Wjazd poprowadzono od strony południowej
przez most zwodzony nad suchą fosą bramę zewnętrzną i przedbramie chronione
basteją oraz bramą na dziedziniec wschodni. Całość zamku otoczono systemem
wałów i wspomnianą już suchą fosą. Fortyfikowanie i rozbudowa zamku trwały
praktycznie do końca XVI wieku. Do tego czasu umocnienia praktycznie objęły
całe wzgórze a system głębokich fos zasilanych wodami potoku spiętrzanymi w
razie potrzeby czterema tamami dopełniał system obronny zamku.
W trakcie wojny
trzydziestoletniej (1618-1648) zamek został zniszczony i spalony przez Szwedów
w roku 1634. Na przełomie XVI-XVII wieku zamek zakupili Czettritzowie co jednak
nie uchroniło go przed postępującą ruiną. Ostatecznie został opuszczony
około roku 1800 a potem w pierwszych latach wieku XIX władze pruskie nakazały
jego rozbiórkę. Kolejny właściciel hrabia von Zieten próbował jeszcze
ratować zamek ale udaremniła tę próbę działalność okolicznych chłopów
po kryjomu rozbierających mury zamku w celu pozyskania budulca. W roku 1833
hrabia zrezygnowany porzucił starą warownię. Zamek przeszedł z kolei w ręce
wrocławskiego kupca a potem gwarectwa górniczego ze Szczawna Zdroju. Kolejno
zmieniał właścicieli będąc własnością m.in. radcy prawnego z Berlina,
hurtownika z Wrocławia i tak dotrwał do czasów współczesnych.
W 1927 roku
pod kierunkiem architekta Waltera emera podjęto próbę rekonstrukcji części
baszty oraz bramy zewnętrznej a w latach 1961-1969 wykonano prace porządkowe i
zabezpieczające pod nadzorem wojewódzkiego konserwatora zabytków. Do naszych
czasów z potężnej warowni zachowały się: pozostałości głównego budynku
mieszkalnego, wieża, brama, fragmenty murów obwodowych oraz filary nieistniejącego
już mostu i zarysy suchej fosy.
Odwiedzony w 2003 r.
J.A.K. 2004-12-01
|