ZAMEK BOLCZÓW
(Janowice Wielkie)
Ruiny zamku rycerskiego z drugiej połowy XIV wieku położone na granitowym, południowo-zachodnim
krańcu Wołka na wysokości 561 m.n.p.m. w paśmie Rudaw Janowickich zamykających
od wschodu Kotlinę Jeleniogórską.
Po raz pierwszy wzmiankowany w dokumentach
w roku 1375. Zamek murowany powstał pomiędzy 1372 a 1375 rokiem z inicjatywy
ochmistrza książąt świdnickich - Mikołaja Bolcze. Wybudowany w miejscu
naturalnie obronnym - tj. na szczycie wzgórza z wykorzystaniem naturalnej rzeźby
terenu. Mury obronne zamku powstały z wypełnienia luk pomiędzy granitowymi
blokami dwóch dominujących, dwudziestometrowych skał zajmujących północno-zachodnią
część wzgórza. Otaczały one dziedziniec z wykutą w skalnym podłożu
cysterną na wodę. Obronność zamku wzmacniała kamienna, czworoboczna, narożna
wieża - stołp umieszczona na wschodniej, wyższej ze skał. Na przeciwległej
skale w zachodniej części zamku zwanej Kapelanią stanął kamienny budynek
mieszkalny do którego wiodły schody częściowo wykute w skale. Wjazd do zamku
umieszczono w południowym murze kurtynowym. Od 1426 zamek stanowił punkt
oparcia i bazę dla ruchu husyckiego. W 1433 roku był oblegany a potem zdobyty
i częściowo zniszczony przez mieszczan świdnickich i wrocławskich w akcji
mającej położyć kres rabunkowej działalności ówczesnych właścicieli
zamku. W niedługim czasie jednak zamek ponownie został zasiedlony i
rozbudowany. Kolejne rozbudowy w końcu XV wieku oraz w drugiej dekadzie wieku
XVI pod kierunkiem Hansa Dippolda von Burghausa przyniosły znaczne powiększenie
założenia obronnego. Zamek rozbudowano w kierunku południowo-wschodnim
wykorzystując kolejne skały. W jej wyniku powstał kolejny większy
dziedziniec okolony murem kurtynowym ze strzelnicami oraz mniejszy od strony
wschodniej spełniający rolę podwórca gospodarczego. Za jedną ze skał
wykorzystanych na cele fortyfikacyjne ukryto niewidoczną z zewnątrz tajną
furtę. Główną bramę wjazdową na zamek umieszczono w najbardziej na południe
wysuniętej części fortyfikacji zabezpieczając ją dodatkową wieżą
przylegającą jedną stroną do skał. W latach 1537-1543 zamek pozostawał własnością Justusa Decjusza - sekretarza króla polskiego Zygmunta Starego. Z jego
inicjatywy zmodernizowano system fortyfikacji broniący dostępu do bramy zamku.
W tym czasie dobudowano do bramy barbakan na planie czworoboku z zaokrąglonym
czołem i pięcioma strzelnicami. Na skale ponad barbakanem stanęła później
basteja. Wjazd poprowadzono przez most zwodzony przerzucony nad suchą fosą
wykutą w litej skale. W czasie wojny trzydziestoletniej (1618-1648) zamek
wzmocniono i obsadzono załogą wojsk cesarskich. Stanowił także miejsce
schronienia okolicznej szlachty. W 1645 roku oblegany, zdobyty i zniszczony a
ostatecznie spalony został przez wojska szwedzkie.
Pierwsze praca zabezpieczające
i rekonstrukcyjne przeprowadzono w 1848 roku. W tym czasie powstało też na
zamku pierwsze schronisko w stylu szwajcarskim oraz gospoda postawione przez
hrabiego Wilhelma Zu Stolberg-Wernigerode z Janowic Wielkich. Nie są znane jego
dalsze losy tego schroniska. Drugie schronisko turystyczne powstało na początku
XX wieku i stanęło na górnym dziedzińcu zamku. Uległo ono zniszczeniu po II
wojnie światowej. W 1965 roku przeprowadzono na zamku ostateczne prace
zabezpieczające. Od tej pory zamek pozostaje jako trwała ruina udostępniona
do zwiedzania. Do chwili obecnej zachowały się: pozostałości budynku
mieszkalnego zamku górnego, pozostałości murów obwodowych oraz barbakan,
brama wjazdowa i fragmenty bastei.
J.A.K. 2005-02-24
|