ZAMEK W GOLUBIU-DOBRZYNIE

Zamek krzyżacki z przełomu XIII i XIV w. górujący nad miastem Golub-Dobrzyń, którego zadaniem była obrona ziem krzyżackich od strony ziemi dobrzyńskiej i Mazowsza.

Historia osadnictwa na wzgórzu zamkowym w Golubiu-Dobrzynie sięga VIII wieku. Początkowo znajdowała się tu niewielka osada, z czasem wzniesiono drewniano-ziemny gród strzegący przeprawy przez Drwęcę. W końcu XIII wieku, kiedy Drwęca stała się rzeką graniczną oddzielającą tereny państwa zakonnego od Polski leżący znaczenie warowni znacznie wzrosło. Około 1300 roku z inicjatywy pruskiego mistrza krajowego Konrada Sacka rozpoczęto budowę murowanego zamku konwentualnego. Około 1330 roku zamek uzyskał swój zasadniczy kształt. Zamek wysoki pobudowano na planie czworoboku wokół wewnętrznego dziedzińca, zgodnie z regułami wypracowanymi przez Krzyżaków na początku XIV wieku. Była to budowla czteroskrzydłowa, z ceglanymi murami, które wieńczyły blanki i umacniały przypory, z tzw. „wysoką” ośmioboczną wieżą narożniku północno-wschodnim

W latach 1329-33 zamek bezskutecznie trzykrotnie usiłował zdobyć Władysław Łokietek.

W 1410 zamek w Golubiu został zajęty bez walki przez wojsko króla Władysława Jagiełły. Jednak już po kilku miesiącach odbity został przez wspomagające Krzyżaków wojska Zakonu Kawalerów Mieczowych z Inflant. Ponownie wojska polsko-litewskie dowodzone przez króla Władysława Jagiełłę i księcia Witolda stanęły pod Golubiem 20 sierpnia 1422. Miasto zdobyto szybko i bez większego wysiłku. Natomiast szturm na silnie ufortyfikowany zamek poprzedzony został artyleryjskim ostrzałem i zajęciem przedzamcza. Mocno uszkodzone w wyniku bombardowania mury nie powstrzymały ataku piechoty i 26 sierpnia krzyżacka załoga skapitulowała.

Po zawarciu pokoju golubski zamek powrócił w ręce Krzyżaków. Rozpoczęto jego odbudowę która trwała aż do roku 1449.

W czasie wojny trzynastoletniej w 1454 roku zamek został zajęty przez siły Związku Pruskiego. Kazimierz Jagiellończyk obsadził Golub czeskimi najemnikami. Mimo prób odbicia zamku przez Krzyżaków pozostał we władaniu króla. Po podpisaniu II pokoju toruńskiego w 1466 r. ziemia chełmińska stała się częścią tzw. Prus Królewskich, a twierdza w Golubiu siedzibą polskich starostów. Około 1511 r. z polecenia Zygmunta Starego rozpoczęła się odbudowa i przebudowa zamkowych wnętrz – zasadniczo jeszcze w dawnej stylistyce gotyckiej.

W roku 1611 starostwo golubskie otrzymała Anna Wazówna siostra króla Zygmunta III Wazy. Zamek stał się jej letnią rezydencją i przystąpiła do jego przebudowy w renesansowy pałac.

Wojny szwedzkie, wojna północna i siedmioletnia przynosiły zamkowi zniszczenia jednak nie były one znaczne. W 1765 roku stan zamku był jeszcze dobry, a po pierwszym rozbiorze Polski w zamku umieszczono urzędy Domeny Golubskiej, potem przeznaczony został na wojskowy szpital. W ciągu XIX wieku dwukrotnie został uszkodzony przez huragany - w 1842 i 1867 roku.

Pierwsze poważniejsze prace zabezpieczające rozpoczęto w roku 1904. Już w 1920 roku władze polskie urządziły w zamku muzeum i kontynuowane prace restauratorskie. Po II wojnie pierwsze prace zabezpieczające przeprowadzono w latach 1947–1953 a w latach 60-tych przeprowadzono kompleksowe badania i remont zdewastowanego obiektu.

W 1977 roku na zamku odbyła się jedna z pierwszych w Polsce rekonstrukcji historycznych – zainscenizowano tam turniej rycerski. Obecnie mieści się tu muzeum, hotel i restauracja.

M.K. 2022-04-15