ZAMEK BOLCZÓW
(Janowice Wielkie)

Ruiny zamku rycerskiego z drugiej połowy XIV wieku położone na granitowym, południowo-zachodnim krańcu Wołka na wysokości 561 m.n.p.m. w paśmie Rudaw Janowickich zamykających od wschodu Kotlinę Jeleniogórską.

Po raz pierwszy wzmiankowany w dokumentach w roku 1375. Zamek murowany powstał pomiędzy 1372 a 1375 rokiem z inicjatywy ochmistrza książąt świdnickich - Mikołaja Bolcze. Wybudowany w miejscu naturalnie obronnym - tj. na szczycie wzgórza z wykorzystaniem naturalnej rzeźby terenu. Mury obronne zamku powstały z wypełnienia luk pomiędzy granitowymi blokami dwóch dominujących, dwudziestometrowych skał zajmujących północno-zachodnią część wzgórza. Otaczały one dziedziniec z wykutą w skalnym podłożu cysterną na wodę. Obronność zamku wzmacniała kamienna, czworoboczna, narożna wieża - stołp umieszczona na wschodniej, wyższej ze skał. Na przeciwległej skale w zachodniej części zamku zwanej Kapelanią stanął kamienny budynek mieszkalny do którego wiodły schody częściowo wykute w skale. Wjazd do zamku umieszczono w południowym murze kurtynowym.
Od 1426 zamek stanowił punkt oparcia i bazę dla ruchu husyckiego. W 1433 roku był oblegany a potem zdobyty i częściowo zniszczony przez mieszczan świdnickich i wrocławskich w akcji mającej położyć kres rabunkowej działalności ówczesnych właścicieli zamku. W niedługim czasie jednak zamek ponownie został zasiedlony i rozbudowany.
Kolejne rozbudowy w końcu XV wieku oraz w drugiej dekadzie wieku XVI pod kierunkiem Hansa Dippolda von Burghausa przyniosły znaczne powiększenie założenia obronnego. Zamek rozbudowano w kierunku południowo-wschodnim wykorzystując kolejne skały. W jej wyniku powstał kolejny większy dziedziniec okolony murem kurtynowym ze strzelnicami oraz mniejszy od strony wschodniej spełniający rolę podwórca gospodarczego. Za jedną ze skał wykorzystanych na cele fortyfikacyjne ukryto niewidoczną z zewnątrz tajną furtę. Główną bramę wjazdową na zamek umieszczono w najbardziej na południe wysuniętej części fortyfikacji zabezpieczając ją dodatkową wieżą przylegającą jedną stroną do skał.
W latach 1537-1543 zamek pozostawał własnością Justusa Decjusza - sekretarza króla polskiego Zygmunta Starego. Z jego inicjatywy zmodernizowano system fortyfikacji broniący dostępu do bramy zamku. W tym czasie dobudowano do bramy barbakan na planie czworoboku z zaokrąglonym czołem i pięcioma strzelnicami. Na skale ponad barbakanem stanęła później basteja. Wjazd poprowadzono przez most zwodzony przerzucony nad suchą fosą wykutą w litej skale. W czasie wojny trzydziestoletniej (1618-1648) zamek wzmocniono i obsadzono załogą wojsk cesarskich. Stanowił także miejsce schronienia okolicznej szlachty. W 1645 roku oblegany, zdobyty i zniszczony a ostatecznie spalony został przez wojska szwedzkie.

Pierwsze praca zabezpieczające i rekonstrukcyjne przeprowadzono w 1848 roku. W tym czasie powstało też na zamku pierwsze schronisko w stylu szwajcarskim oraz gospoda postawione przez hrabiego Wilhelma Zu Stolberg-Wernigerode z Janowic Wielkich. Nie są znane jego dalsze losy tego schroniska. Drugie schronisko turystyczne powstało na początku XX wieku i stanęło na górnym dziedzińcu zamku. Uległo ono zniszczeniu po II wojnie światowej. W 1965 roku przeprowadzono na zamku ostateczne prace zabezpieczające. Od tej pory zamek pozostaje jako trwała ruina udostępniona do zwiedzania. Do chwili obecnej zachowały się: pozostałości budynku mieszkalnego zamku górnego, pozostałości murów obwodowych oraz barbakan, brama wjazdowa i fragmenty bastei.

 J.A.K. 2005-02-24