ZAMEK W BIELSKU-BIAŁEJ

Zamek Piastów cieszyńskich a w późniejszym okresie książąt Sułkowskich.

W miejscu dzisiejszego zamku w XIII wieku prawdopodobnie istniał drewniany gródek. Pełnił on rolę strażnicy strzegącej przeprawy przez rzekę Białą oraz skrzyżowania ważnych dróg handlowych: szlaku solnego z Krakowa do Cieszyna, na Morawy i do Czech oraz traktu z Górnego Śląska przez Żywiec na Węgry. Około roku 1314 kiedy z księstwa cieszyńskiego zostaje wydzielone księstwo oświęcimskie Bielsko staje się osadą graniczną i nabiera znaczenia militarnego. Miasto wraz z gródkiem zostaje otoczone murem obronnym.

W drugiej połowie XIV wieku zniszczoną przez pożar strażnicę zastąpił zamek murowany, wzniesiony przez księcia cieszyńskiego Przemysław I Noszaka. Pierwotnie posiadał on wieżę w narożniku płd-wsch, której zadaniem było wzmocnienie obrony prowadzącego od południa wjazdu oraz budynek mieszkalny wzniesiony wzdłuż północnego odcinka muru. Od miasta zamek oddzielono murem obronnym.

W XV wieku wojny husyckie, zmusiły rezydujących na zamku książąt cieszyńskich do jego modernizacji. Od strony zachodniej i południowej został otoczony suchą fosą i drugim murem. Zbudowana została kolejna wieża mieszkalna w narożniku płd-zach i włączono w obręb zamku północną basztę miejską zamurowując znajdującą się w niej bramę. W 1489 roku książę cieszyński Kazimierz II wykorzystując miejskie pastwiska stworzył ogrody zamkowe na wschód od swojej rezydencji.

W XVI w. kontynuowano rozbudowę założenia i przekształcenie go na cele reprezentacyjne kosztem walorów obronnych. Wzniesiono m.in. dwa wolno stojące, piętrowe skrzydła zamkowe.

Od końca XVI wieku rola obronna zamku malała i przekształcał się on coraz bardziej w rezydencję szlachecką. W połowie XVIII w. założenie przeszło w ręce Sułkowskich, w których posiadaniu znajdowało się do 1945 r. Współczesny wygląd budowli pochodzi z czasów ostatniej wielkiej przebudowy z drugiej połowy XIX wieku, która zatarła całkowicie jej dawne cechy stylowe.

W 1945 roku wnętrze zostało spalone przez Armię Czerwoną, jednak XIV-wieczne mury ocalały i posłużyły jako punkt wyjścia do odbudowy w latach 70/80-tych XX wieku z przeznaczeniem na bibliotekę miejską, siedzibę Rady Miejskiej i Urząd Stanu Cywilnego.

Obecnie w dawnej rezydencji Sułkowskich znajduje się Muzeum Okręgowe w Bielsku-Białej.

M.K. 2024-01-27