TWIERDZA WARSZAWA

Cytadela - zabudowa wewnętrzna

Inne obiekty Cytadeli

• kuźnia – powstała około 1865 roku. Po powstaniu pełniła funkcję więzienia tymczasowego.

• stajnie 30 pułku piechoty Strzelców Kaniowskich – wybudowane koło 1865 roku. Spalone w 1939 roku i rozebrane w latach 1940-43.

• kasyno 30 pułku piechoty Strzelców Kaniowskich – zbudowane koło 1865 roku, funkcję kasyna pełniło od 1821 roku. Spalone w 1939 roku a rozebrane w latach 1940-43.

• stajnie – przy placu Gwardii – wybudowane koło roku 1836 a rozebrane pomiędzy 1924 a 1935 rokiem.

• Szkoła Zbrojmistrzów – budynek dydaktyczny – wybudowana koło 1836 roku. To dwa równoległe budynki połączone krótkim łącznikiem. Początkowo służyły za magazyny broni strzeleckiej i artyleryjskiej. Przebudowane w 1854 roku, w okresie międzywojennym mieściły warsztaty i laboratoria Sz. Zbrojmistrzów. Zniszczone w latach 1944-45.

• magazyn żywności – wybudowany koło 1836 roku. Spalony w 1939 roku, rozebrany w latach 1940-43.

• dom mieszkalny – oficerski – wybudowany w 1837 roku. Budynek zachowany do dzisiaj i zajmowany przez Dowództwo Wojsk Lądowych. To jedyny ocalały budynek wzniesiony przez Rosjan po utworzeniu Cytadeli.

• pralnia garnizonowa – zbudowana w 1836 roku na miejscu wcześniejszego Kościoła Gwardiackiego. Początkowo służyła za magazyn mąki, potem jako piekarnia. Na południe od tego budynku wzniesiono – budynek składu opału. Po przebudowie budynku piekarni w 1895 roku, umieszczono w nim pralnię garnizonową. W latach 1919-1922 w budynku tym funkcjonowały placówki kulturalne. Budynek spalony w 1939 roku i rozebrany w latach 1940-43.

• stajnia dowództwa 28 DP i 21 pp. – wybudowana w 1854 roku, mogła pomieścić 300 koni. Spalona w 1939 r. i rozebrana w latach 1940-43.

• kościół parafialny wojskowy rzymsko-katolicki p.w. Św. Jerzego – powstał w 1834 roku i pełnił funkcje sakralne jako cerkiew prawosławna p.w. Św. Aleksandra Newskiego do roku 1921. Przebudowany w latach 1896-97 – sklepienie ceglane zastąpiono betonowym. Po roku 1921 pełnił funkcję kościoła parafialnego. Kolejny raz przebudowany w 1927 roku. Zniszczony podczas bombardowania 21.09.1939. Resztki murów rozebrane w 1960 roku.

• Pałac Dehna – początkowo własność prywatna – Pawła Białobrzeskiego. Przebudowany po 1832 roku pełnił funkcje mieszkalne dla kadry zawodowej oraz siedziby rezydencji gen. mjr Iwana Dehna. Od 1922 roku był siedzibą Domu Żołnierza. Obecnie mieści się w nim Węzeł Łączności Dowództwa Wojsk Lądowych.

• dom mieszkalny – kamienica przy ul. Fawory – budynek z połowy XVIII wieku nie zniszczony podczas budowy Cytadeli. Pełnił funkcje mieszkalne oraz stanowił zaplecze administracyjne piekarni. Spalony w 1939, rozebrany w latach 1940-43.

• obelisk ku czci cara Aleksandra I – wykonany w hucie w Białogonie w 1829 roku, wzniesiony w 1835, rozebrany w poł 1924.

• Prochownie:
- prochownia w bastionie III – wybudowana w latach 1832-34, w okresie międzywojennym wykorzystywana przez Centralną Składnicę Amunicji nr.1
- prochownia w bastionie IV – wybudowana w latach 1832-34 i również w okresie międzywojennym użytkowana przez CSA nr.1
- prochownia główna – wybudowana w latach 1832-34, zniszczona podczas wybuchu w 1923 roku. Miejsce to użytkowane było później jako strzelnica broni małokalibrowej a obecnie znajdują się tam koszary i stołówka 3 batalionu zabezpieczenia Dowództwa Wojsk Lądowych
- prochownia w bastionie V przy Bramie Bielańskiej – wybudowana w latach 1832-34 i użytkowana przez CSA nr.1

• Kazamaty w podwalni:
- wybudowane w latach 1863-65,
- służyły jako magazyny lub cele więzienne a w czasie walki mogły pełnić funkcje schronów dla załogi Cytadeli
- umiejscowienie:
1. kazamaty w podwalni II bastionu, przy Bramie Powązkowskiej,
2. kazamaty w podwalni III bastionu,
3. kazamaty w podwalni między III i IV bastionem (częściowo zniszczone w latach 1944-45),
4. kazamaty w podwalni IV bastionu (częściowo zniszczone w 1923 roku w wyniku eksplozji prochowni głównej).

• Latryna:
- wybudowana prawdopodobnie w latach 1832-34,
- na terenie Cytadeli było kilka wolnostojących latryn,
- do dnia dzisiejszego zachowała się tylko jedna z nich.