ZAMKI WE LWOWIE
Wysoki Zamek
Początki osadnictwa w okolicy Lwowa sięgają mniej więcej IX-X wieku i związane są z działalnością plemienia Lędzian podległego państwu Wiślan.
Prawdopodobnie Lwów wraz z Przemyślem i Czerwieniem wchodził wówczas w skład tzw. Grodów Czerwieńskich.
W okresie od X-XIII wieku ziemie te były przyczyną licznych zatargów i kilkakrotnie przechodziły naprzemiennie pod polskie i ruskie władanie.
W XIII wieku, mniej więcej w latach 1251-1256 powstał nowy gród obronny ,mający za zadanie obronę zachodnich ziem księstwa halicko-włodzimierskiego.
Inicjatorem jego budowy był książę Daniel I Rurykowicz. Gród ten założony został na wzgórzu, w miejscu o naturalnych walorach obronnych.
W czasie najazdu tureckiego w roku 1261 – uległ zniszczeniu. W pierwszej połowie XIV wieku po bezpotomnej śmierci ostatniego księcia
halicko-wołyńskiego Bolesława Jerzego II Trojdenowicza król Kazimierz III Wielki w celu wyegzekwowania postanowień sukcesyjnych najechal zbrojnie Lwów i
przyłaczył do Korony. W niedługim czasie jeszcze dwukrotnie doszło do zniszczenia i spalenia miasta.
Miało to miejsce w latach 1351 i 1353, i związane było z najazdami księcia litewskiego – Lubarta. Burzliwe dzieje tych ziem zmusiły Kazimierza Wielkiego do zmiany lokacji
miasta oraz konieczności jego ufortyfikowania. I tak w roku 1356 Lwów został ponownie lokowany, tym razem u podnóża góry, nad rzeką Pełtwią na prawie magdeburskim a
w roku 1362 rozpoczęto wznoszenie murowanego zamku obronnego.
Na miejsce do budowy zamku wybrano wzgórze na którym uprzednio funkcjonował drewniany gród. Założenie obronne ze względu na ukształtowanie terenu na szczycie wzgórza
– przyjęło formę nieregularnego, wydłużonego czworoboku, zwężającego się ku zachodowi. W skład założenia wchodził budynek mieszkalny dla stałej obsady zamku – garnizonu,
budynek bramny oraz otaczające założenie mury obronne poprowadzone po krawędziach zbocza . Naroża fortyfikacji wzmocnione były okrągłymi basztami. Kolejne dwie baszty
okrągła i czworokątna zabezpieczały wjazd na zamek od strony południowej. Także w prostym odcinku południowego muru kurtynowego usytuowano dodatkową półokrągłą basztę
wzmacniającą jego walory obronne. Druga brama znajdująca się wewnątrz budynku bramnego ulokowana była na krańcu zachodnim założenia. Budynek bramny prawdopodobnie
zajmował większą część przestrzeni pomiędzy dwoma narożnymi basztami bardzo wąskiego w tym miejscu założenia. Budynek mieszkalny ustawiony był w poprzek
osi długiej założenia i spinał oba fragmenty muru kurtynowego – po stronie północnej i południowej.
Budynek ten poza funkcją mieszkalną dla załogi garnizonu pełnił również rolę więzienia.
Prawie przez 300 lat górujący nad miastem gotycki zamek pozostawał niezdobytą twierdzą. W XVI wieku w latach 1570-74 wzmocniono zamek i przeprowadzono jego remont.
Kres jego świetności przypadł na rok 1648, kiedy to podczas powstania Chmielnickiego zamek został zdobyty i spalony przez wojska kozackie pod dowództwem Maksyma
Krzywonosa. Po stłumieniu buntu kozackiego odbudowy zniszczonego zamku podjął się komendant Lwowa – Krzysztof Grodzicki. Zadanie swoje spełnił sumiennie
gdyż odbudowany zamek wytrzymał dwa lata później kolejne oblężenie kozackie. Jednak w niedługim czasie później w roku 1672 w trakcie oblężenia tureckiego, warownia
uległa częściowemu zniszczeniu – powstał znaczny wyłom w murach spowodowany ostrzałem artyleryjskim. W tym czasie przedstawiała jednak jeszcze dość dobre walory obronne
gdyż w roku 1695 oparła się oblężeniu tatarskiemu. Jednak XVIII wiek przyniósł ostateczny upadek zamku. W roku 1704 w czasie potopu szwedzkiego lwowski zamek
został zdobyty i doszczętnie zniszczony przez wojska Karola XII. Po tym wydarzeniu już nie został odbudowany.
Przez cały XVIII wiek zrujnowany zamek nie był już użytkowany a po zajęciu miasta przez Austriaków, stopniowo był rozbierany w celu pozyskania materiału
budowlanego dla rozwijającego się miasta.
W roku 1869 w trzechsetną rocznicę zawarcia Unii Lubelskiej – na ruinach jednej z baszt zamkowych rozpoczęto usypywanie kopca. Wtedy to ostatecznie
zniszczono pozostałe jeszcze ruiny zamku, wykorzystując kamienie z jego rozbiórki jako fundamenty powstającego kopca. Ostatecznie budowę symbolicznego kopca zakończono
w roku 1899 i nazwano go - Kopcem Unii Lubelskiej. Do naszych czasu z całego założenia obronnego zachował się jedynie fragment południowej ściany zamku. W roku 1998
Wysoki Zamek został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Niski Zamek
Drugi zamek we Lwowie – pełnił jedynie funkcje
reprezentacyjne - siedziby przedstawiciela władzy
królewskiej w mieście. Ulokowano go w
północno-wschodniej części miasta i włączono w system
murów miejskich. Zamek ten w formie zabudowy drewnianej
wzniesiony został w drugiej połowie XIV wieku z
inicjatywy króla polskiego Kazimierza III Wielkiego. Na
przestrzeni dwóch wieków kilkakrotnie był niszczony w
wyniku pożarów i ponownie odbudowywany. Ostatecznie w
roku 1565 po kolejnym pożarze wzniesiono zamek murowany.
Nie jest znany dokładny wygląd zamku ale na podstawie
wykonanej przez inżyniera architekta Janusza Witwickiego
– tzw. panoramy plastycznej dawnego Lwowa, znamy
prawdopodobny jego wygląd. I tak po przebudowie w stylu
renesansowym na początku XVI wieku rezydencja ta
składała się z budynku reprezentacyjnego
najprawdopodobniej dwuskrzydłowego o dwóch
kondygnacjach, cerkwi zamienionej w kaplicę św.
Katarzyny oraz murów otaczających rezydencję do których
po stronie wewnętrznej przylegały zabudowania
gospodarcze. W obrębie założenia znajdowały się trzy
wieże: Sędziowska – zwana szlachecką, Jubilerska i
Narożna. Przynajmniej jedna z nich znajdowała się w
obrębie budynku reprezentacyjnego. Od strony miasta
znajdowała się kuchnia, pomieszczenia dla duchownych,
stajnie i pomieszczenia gospodarcze.
Od XVI wieku Zamek
Niski był siedzibą starosty oraz miejscem przechowywania
akt grodzkich. W czasie potopu szwedzkiego, w roku 1704
podobnie jak Wysoki Zamek również i niski został
opanowany i zajęty przez króla szwedzkiego Karola XII.
XVIII wiek przyniósł stopniową ruinę rezydencji. Po I
rozbiorze Polski władze austriackie nakazały rozbiórkę
pozostałości zrujnowanej rezydencji. I już w roku 1802
praktycznie nie było widocznych pozostałości po Niskim
Zamku. W połowie XIX wieku na części obszaru uprzednio
zajmowanego przez zamek wybudowano Teatr Skarbkowski
(obecnie Teatr imienia Marii Zańkowieckiej) oraz Muzeum
Narodowe. Resztę terenu pozostawiono niezagospodarowane
a od kilku lat funkcjonuje tam targowisko m.in. staroci
i wyrobów ludowych. W przyszłości w miejscu tym
planowana jest budowa parkingu .
J.A.K. 2012-08-03
|