REMBÓW
Zamek Szumsko
Słabo zachowane relikty
zamku rycerskiego położone na zachód od wsi o tej samej nazwie i od drogi
relacji Łagów – Raków. Znajdują się na szczycie sztucznie uformowanego wzgórza,
powstałego po przekopaniu rowu oddzielającego zachodni kraniec od reszty
szerokiego grzbietu. Obecnie jest to niewielkie wzniesienie o stromych i mocno
zalesionych zboczach.
Być może
zamek powstał w miejscu już wcześniej funkcjonującego, rycerskiego gródka. Brak
dokładniejszych danych źródłowych dotyczących budowy zamku i jego fundatora.
Jedyna wzmianka pochodzi z Liber beneficjorum Jana Długosza. Za
hipotetycznego fundatora zamku przyjmuje się rycerza Jakuba lub Krzesława z
Szumska, z rodu Odrowążów ówczesnego właściciela owych włości. Zamek powstał
zapewne na początku XIV wieku i znany był wówczas pod nazwą Szumsko (lub Sumsko).
Założony został na planie nieregularnym, zbliżonym do owalu o przybliżonych
wymiarach 24-36 metrów i dostosowany kształtem do uformowania terenu. Za budulec
posłużył miejscowy piaskowiec kambryjski. Materiał ten pozyskano w znacznej
części w trakcie kopania rowu oddzielającego cypel z zamkiem od reszty
wzniesienia. Pozostały materiał pochodził ze specjalnie w tym celu utworzonego
kamieniołomu usytuowanego poniżej zamku. Budowa zamku przebiegała prawdopodobnie
w dwóch nieodległych w czasie etapach. Początkowo powstała wieża ostatecznej
obrony, otoczona murami obwodowymi i sztuczną fosą. Stanęła w części wschodniej
założenia położonej naturalnie nieco wyżej od niewielkiego dziedzińca
gospodarczego położonego po stronie zachodniej. Była to budowla na przekroju
kwadratowa o długości boku około 6 metrów. Pełniła funkcje mieszkalno-obronne.
Całość pierwotnego założenia otoczono murem obwodowym a także sztuczną fosą –
rowem o szerokości 12 metrów i głębokości 7 metrów, napełnianą wodą z
pobliskiego strumienia. Wjazd na zamek znajdował się po stronie południowej i
poprowadzony był przez wąski most zwodzony o szerokości około 1,5 metra.
W niedługim
czasie doszło do rozbudowy zamku, w wyniku czego powstały:
- druga wieża w części wschodniej założenia,
- wydłużony dom w niżej położonej części zachodniej,
- budynek przybaramny przy murze południowym,
- tzw. ”kurza stopa” wysunięta przed lico murów obwodowych, po stronie
wschodniej.
Nowa wieża
założona na planie kwadratu o długości boku 5,2 metra stanęła w wyżej położonej
części wschodniej, przy południowo-wschodnim murze obwodowym.
Pomieszczenia gospodarcze w niżej położonej części zachodniej założenia,
zastąpiono wydłużonym domem o wymiarach 6*24 metry. Dom ten po stronie północnej
przylegał do muru obwodowego założenia a po stronie południowo-zachodniej łączył
się z północną ścianą starszej wieży. Budynek ten w osi długiej posiadał trzy
izby ułożone szeregowo. Prawdopodobnie ostatecznie przeznaczony był na cele
mieszkalne.
W celu wzmocnienia i zabezpieczenia wjazdu do zamku po wschodniej stronie bramy
wjazdowej wybudowano tzw. budynek przybramny o wymiarach 6-6,5*7,7 metra.
Także w celu poprawy walorów obronnych całego założenia w jego wschodniej części
wybudowano tzw. „Kurzą Stopę” – tj. wykusz wsparty na dwóch przyporach i
wystający poza lico murów. Poza walorami obronnymi stanowił on także dobry punkt
obserwacyjny. Wewnątrz znajdowała się tylko jedna niewielka izdebka o wymiarach
2-3 metry.
Budynki mieszkalne prawdopodobnie były podpiwniczone i kryte gontem lub tarcicą.
Po śmierci
Krzesława w roku 1357 zamek wraz z okoliczną wioską przeszedł na własność
Poraitów. Jednakże użytkowany był przez krótki okres czasu, bo prawdopodobnie
zaledwie 20-30 lat. Związane to było z błędami konstrukcyjnymi popełnionymi
podczas budowy zamku. Zbyt płytko posadowione fundamenty murów stojąc na
zaglinionym podłożu lessowym i nie mając stabilnego oparcia na podłożu skalnym,
zaczęły odchylać się od pionu i przesuwać względem siebie. Nie zapewniło to
stabilności budowli i doprowadziło do obsuwania się murów.
Ze względu na zły stan techniczny warowni oraz zbyt skromne zasoby finansowe
Poraici zmuszeni byli do budowy nowej siedziby rodowej i opuszczenia grożącej
zawaleniem starej. Jeszcze przed 1435 rokiem warownia w Rembowie została
częściowo rozebrana a częściowo uległa zawaleniu. Całe jej wyposażenie ówcześni
właściciele przenieśli do nowego zamku w Kurozwękach. I od tej pory, od nowej
siedziby rodowej zwani byli Kurozwęckimi.
Zamek a właściwie ruiny zamku od tej pory nie były już użytkowane. W drugiej
połowie XV wieku jak podaje Jan Długosz u podnóża zamku funkcjonowała osada
nazywana Podgrodziem. W XVI wieku właścicielem okolicznych ziem wraz z ruinami
zamku został Jan Sienieński. Na gruntach ówczesnego Podgrodzia lokował w 1588
roku miasto początkowo nazywane Wrembowem (późniejszy Rembów). Jednak miasto to
szybko utraciło prawa miejskie.
Prawdopodobnie w XVII wieku Sienieńscy wznieśli w Rembowie dwór który po
licznych przebudowach zacierających jego pierwotny charakter stoi we wsi do dnia
dzisiejszego.
Od XVI
wieku ruiny zamku niszczały i przez kolejne stulecia wykorzystywane były głównie
w celu pozyskania materiału budowlanego przez okolicznych mieszkańców. Proceder
ten przybrał na sile szczególnie na początku XX wieku, czego efektem była
całkowita dewastacja ruin i rozbiórka wszelkich zabudowań prawie do poziomu
gruntu.
Jedyne
badania archeologiczne ruin przeprowadzone były w latach osiemdziesiątych XX
wieku. W ich wyniku odkryto fragmenty ceramiki z przełomu XIII i XIV wieku. Do
chwili obecnej zachowane są relikty fundamentów oraz fragmentarycznie mury
przyziemia miejscami do wysokości 1,5 metra. Wyraźnie widoczna jest sztuczna
fosa oddzielająca cypel z ruinami od reszty wzniesienia.
J.A.K 2007-08-12
|