PROSZÓWKA (Zamek Gryf)

Ruiny okazałego XIII wiecznego zamczyska położone na wysokim bazaltowym wzgórzu ( 462 m.n.p.m.) opodal wsi Proszówka. Początkowo gród o zabudowie drewnianej, prawdopodobnie z XII wieku. Być może początki murowanego zamku gotyckiego związane są z działalnością księcia Bolesława Wysokiego w ostatnich latach XII wieku lub Konrada I Głogowskiego syna Henryka II Pobożnego w połowie XIII wieku. W dokumentach po raz pierwszy wzmiankowany w 1242 roku jako siedziba kasztelani. Stanowił ważny element w zorganizowanym systemie obronnym Kwisy strzegąc pogranicza śląsko-łużyckiego. Zamek górny z XIII wieku. Zbudowany na planie nieregularnym, bezwieżowy składał się z budynku mieszkalnego z salą rycerską, kaplicą, kuchnią, więzieniem, lochem głodowym i piwnicą, otoczonego dziedzińcem na którym wykuto cysternę na wodę a całość otoczono murami z miejscowego bazaltu. Od 1319 roku pod panowaniem książąt świdnicko-jaworskich a po wygaśnięciu ich linii w 1399 roku przeszedł na własność króla czeskiego Wacława IV. Od początku XV wieku dzierżawiony a od 1419 roku własność rodu Schaffgotschów. W latach 1511-1546 rozbudowany, powstał wówczas zamek średni z wieżą mieszkalną trzykondygnacyjną oraz pomieszczeniami dla załogi, otoczony murami, z wjazdem przez bramę wyposażoną w most zwodzony. Całość zyskała renesansową szatę graficzną ze sgraffitami i attykami. W 1546 roku dalsza rozbudowa związana z ufortyfikowaniem zamku. Podczas wojny trzydziestoletniej dwukrotnie oblegany przez wojska szwedzkie - w roku 1639 bez powodzenia oraz w 1645 roku kiedy to skapitulował po czterodniowej obronie. Szwedzi opuścili zamek w 1648 roku na mocy pokoju westfalskiego, po czym zamek wrócił w ręce prawowitych właścicieli. W XVII wieku kolejne przebudowy i rozbudowy w wyniku których zamek zyskał na urodzie ale stracił pierwotny, obronny charakter. Wojny śląskie wymusiły kolejną przebudowę mającą na celu lepsze ufortyfikowanie zamku. W wyniku dwukrotnej przebudowy wykonanej przez Prusaków w XVIII wieku - powstał zamek dolny, a całość przekształcono w małą ale silną twierdzę. Pierwsza z nich odbyła się w 1745 roku - podczas drugiej wojny śląskiej. W jej wyniku wzmocniono mury i nadbudówki. Druga miła miejsce 1778 roku. Powstały wtedy dodatkowe umocnienia ziemne. Ostatecznie w wyniku zmian wprowadzonych w XVIII wieku zamek dolny otoczono murami a wjazd do zamku poprowadzono przez wieżę bramną wzdłuż dwóch kamiennych murów i dalej przez kolejne bramy. Na terenie zamku dolnego umieszczono pomieszczenia dla załogi, kuchnię, wozownię, zbrojownię i stajnie dla koni a w pomieszczeniach nad bramą - pokoje dla gości, części służby, kancelarię i rejestraturę. Zamek dolny wyposażono też w oddzielną studnię. W 1789 roku administracja pobliskich majątków ziemskich została przeniesiona do folwarku u stóp wzgórza gdzie w roku 1798 rozpoczęto budowę nowego pałacu a w 1799 roku wojska pruskie opuściły warownię. Od roku 1799 rozpoczęto rozbiórkę części murów niepotrzebnego już zamku w celu pozyskania materiałów do kontynuacji budowy pałacu. Od tego momentu zamek niszczeje i pozostaje malowniczą ruiną. W czasie II wojny światowej w ruinach stacjonowała niemiecka jednostka wojskowa. Prawdopodobnie wtedy rozbudowano zamkowe podziemia. Ich przeznaczenie pozostaje nie znane. Do chwili obecnej zachowały się: pozostałości murów obronnych, bramy, szyja tj. mury łączące bramy zamku dolnego),fragmenty budynków mieszkalnych oraz w niezłym stanie zabudowa zamku górnego. Obecnie zamek pozostaje w rękach prywatnych, udostępniony do zwiedzania. Niestety nie są na nim prowadzone żadne prace zabezpieczające choć stan ruin tego wymaga.

To jest zalążek opracowania.

J.A.K 2004-05-10

* opis skrótowy - do uzupełnienia