Strona główna zamku Mirów - kliknij jeśli nie widzisz menu po bokach

MIRÓW


Ruiny malowniczego, przepięknie położonego na wapiennym wzgórzu w obrębie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej zamku rycerskiego z połowy XIV wieku.
Przeprowadzone badania archeologiczne wskazują na zamieszkiwanie wzgórza przez ludzi na długo przed powstaniem pierwszych umocnień murowanych. Wyniki badań wskazują na istnienie na wzgórzu pozostałości osady plemienia kultury łużyckiej. Drewniano-ziemny gród założony został w końcowej epoce brązu tj. około 900-700 lat p.n.e. i funkcjonował w tym miejscu przez całe wczesne średniowiecze. Być może ze względu na swoje położenie i umiejscowienie na wyniosłej skale na szczycie wzgórza z niewielkim majdanem gospodarczym u podnóża skały, pełnił on funkcję strażnicy królewskiej chroniącej zachodnie rubieże Rzeczypospolitej przez najazdami czeskimi.
Zamek murowany wzniesiony został w połowie XIV wieku. Co ciekawe nie znalazł się w wykazie zamków fundowanych przez Kazimierza Wielkiego, nie zachowały się także żadne dokumenty dokładnie określające czas jego powstania oraz fundatora. Stąd istnieje kilka hipotez próbujących wyjaśnić tą sytuację:
- zamek istniał już za czasów działalności Kazimierza Wielkiego lub został wzniesiony przez prywatnego fundatora - być może Władysława Opolczyka lub ród Lisów z Koziegłów,
- fundatorem był jednak Kazimierz Wielki, a z nie wyjaśnionych powodów nie znalazło to odzwierciedlenia w dokumentach tego okresu.

Prawdopodobnie w latach sześćdziesiątych lub siedemdziesiątych należał do rodu Lisów i prawdopodobnie im można zawdzięczać rozbudowę strażnicy i powstanie murowanego zamku o funkcji mieszkalno-obronnej. Od około 1370 roku ziemie okoliczne były lennem księcia Władysława Opolczyka. Jednak w wyniku antypaństowej polityki księcia - król Władysław Jagiełło odebrał te ziemie księciu. Pierwsza wzmianka w dokumentach historycznych o zamku pochodzi z 1405 roku i podaje jako pana i właściciela zamku - burgrabiego Sasina. W tym czasie zamek przedstawiał się jako jednokodygnacyjny budynek stojący na szczycie skały, otoczony murem obwodowym i suchą fosą. Budynek w przyziemiu miał kształt nieregularnego trapezu o wymiarach 30*30 m. i dostosowany był do uformowania skały. Pomieszczenia na parterze były wysokie a w obrębie kondygnacji wyposażone w małe okienka. Część pomieszczeń zamkowych oraz piwnice wykute były w skale. Wjazd do zamku umocniony bramą i poprowadzony przez most zwodzony nad suchą fosą znajdował się po stronie południowo-wschodniej założenia. Tak ukształtowany zamek zajmował powierzchnię około 270 m. kwadratowych. Jako materiał do budowy zamku posłużył łamany kamień jurajski a jako spoiny użyto zaprawy wapiennej z dużą ilością białka zwierzęcego.

Na początku XV wieku zamek stanowił własność rodu Koziegłowskich. Prawdopodobnie za ich panowania dobudowano w części południowo-zachodniej nieforemną, na przekroju owalną w kształcie elipsy wieżę. Kolejnymi właścicielami byli Maciej Żiżka, Piotr z Bnina, Hińcza z Rogowa. W 1489 roku zamek przejęli Myszkowscy herbu Jastrzębiec z Przeciszowa. W XV wieku Piotr z Bnina rozbudował zamek dobudowując do skały zamkowej od strony wschodniej prostokątną trójkondygnacyjną wieżę mieszkalną z kamienia, a kolejni właściciele - Myszkowscy podnieśli dotychczasowe zabudowania zamkowe o dwie kondygnacje. Wkrótce do wieży dobudowano ścianę kurtynową tworząc w ten sposób mały dziedziniec wewnętrzny obudowany dodatkowymi pomieszczeniami. W wyniku kolejnych rozbudów od drugiej połowy XIV wieku do XVI wieku zamek zyskał swój charakterystyczny wygląd. W tym czasie składał się z :
- zamku górnego trójkondygnacyjnego z nieregularną, pięciokondygnacyjną wieżą umieszczoną na szczycie skały i włączoną do wysokości trzeciej kondygnacji w elewację południową zamku. Komunikację pomiędzy poszczególnymi kondygnacjami umożliwiały kręcone schody wykute w skale;
- zamku dolnego z trójkondygnacyjną wieżą mieszkalną, otoczonego murem w którego obwodzie znalazły się dwa budynki bramne i czworoboczna baszta obronna oraz dwuczęściowego dziedzińca i małego dziedzińca wewnętrznego znajdującego się pomiędzy drugim budynkiem bramnym a wieżą mieszkalną;
- majdanu gospodarczo-obronnego także otoczonego murem (w skład którego weszła okrągła baszta), i fosą po stronie południowej całego założenia z wjazdem usytuowanym po stronie wschodniej i poprowadzonym przez most zwodzony.
W tym czasie w latach świetności zamku - całość założenia obronnego zajmowała powierzchnię około 1200 m. kwadratowych.
W 1581 roku Myszkowscy przenieśli swoją siedzibę rodową do Książa Wielkiego a zamek początkowo wydzierżawili Nyczowi a później sprzedali Korycińskim. Po kolejnych niespełna dwudziestu latach podupadająca już warownia trafiła w roku 1651 w ręce Męcińskich. Prawdopodobnie za ich czasów czworoboczna wieża mieszkalna została podwyższona o dwie kondygnacje.

W trakcie najazdu szwedzkiego w roku 1657 zamek został spalony i zniszczony. Potem częściowo tylko odbudowany przez obecnych właścicieli. Niestety nie powrócił już do dawnej świetności i wiek XVIII przyniósł ruinę zamku. Opuszczony przez ostatnich lokatorów w roku1787.

Pierwsza inwentaryzacja polskich zabytków w połowie XIX wieku - wykazała brak dachów oraz zawalenie części murów. Dalszej dewastacji warowni i rozbiórki murów dokonano w drugiej połowie XIX wieku - kiedy to materiały z rozbiórki murów wykorzystano do budowy domów i drogi we wsi Mirów. W 1937 roku zawaliła się południowo-zachodnia ściana prostokątnej wieży mieszkalnej. Natomiast w latach 1660-1662 przeprowadzono pierwsze prace sondażowo-remontowe odgruzowując i zabezpieczając zabytek jako trwałą ruinę. Obecnie dobrze zachowany jest zamek górny -lecz dostęp do niego bardzo ograniczony ze względu na zawalenie chodników łączących poszczególne piętra. Zamek dolny zachowany w niewielkim stopniu - fragment wieży mieszkalnej, w znacznym stopniu mury otaczające dziedziniec zamku dolnego wsparte na skalnych występach oraz ślady fundamentów czworobocznej baszty po stronie północno-wschodniej założenia. Majdan gospodarczy praktycznie nie zachował się do naszych czasów.

 

J.A.K 2006-03-17