ZAMEK OSTĘŻNIK

Niewielkie pozostałości ruin sporej jurajskiej warowni prawdopodobnie z drugiej połowy XIV wieku, położonej na wapiennym, skalistym wzgórzu (375 m n.p.m.).
Ostrężnik to jeden z obiektów najsłabiej poznanych na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Praktycznie brak o nim wzmianek w dokumentach z tego okresu. Jedyna wzmianka pochodzi z rejestrów częstochowskich i mówi o istnieniu "rudery" wieży czy też zamku. Stąd większość zamieszczonych tu informacji traktujemy jako możliwe hipotezy !.

Warownia ta być może miała wejść w system obronny stworzony przez Kazimierza Wielkiego do obrony południowej rubieży Rzeczypospolitej ale nie została ukończona przed jego śmiercią. Później po roku 1370 zaniechano ukończenia budowy. Na tą możliwość wskazuje wielkość założenia. Istnieje także hipoteza, iż nieukończony zamek mógł w pierwszej połowie XV wieku stanowić schronienie i bazę dla rycerza-rabusia Mikołaja Siestrzeńca lub stanowił tajne więzienie dla przeciwników politycznych króla. W skład założenia obronnego wchodził zamek górny (właściwy) dopasowany kształtem do najwyższej partii skalistego wzgórza oraz położone na południe od zamku obszerne podzamcze. Zamek górny o kształcie wydłużonego wieloboku o powierzchni około 1200 m. kwadratowych otoczony był murem obwodowym o grubości 1,6-2,2 m oraz długości 144 m. W północno-zachodniej części dziedzińca przylegając do muru obwodowego znajdował się murowany z kamienia budynek mieszkalny wzniesiony na planie prostokąta o wymiarach 30x10 m. W części południowo-wschodniej do muru przylegała wysunięta przed lico czworoboczna baszta (6-9 m.), w której prawdopodobnie znajdowało się wejście do podziemi. Mogła jednakże stanowić także funkcje bramy na podzamcze. Wjazd na zamek prawdopodobnie znajdował się po stronie południowej obok skał łączących zamek z podzamczem i możliwe, że prowadził przez drewniany most przerzucony nad głęboką rozpadliną (być może suchą fosą) oddzielającą zamek górny od podzamcza. Podzamcze umieszczone było po stronie południowo-wschodniej zamku górnego - gdzie teren opada łagodniej. Miało ono nieregularny kształt o zaokrąglonych rogach i powierzchnię około 2000 m. kw. Otoczone było wałem ziemnym z palisadą. Wjazd na podzamcze znajdował się w przerwie między wałami po stronie południowo-wschodniej. Niektórzy doszukują się istnienie aż czterech "dziedzińców wewnętrznych" w obrębie terenu podzamcza otoczonego wałami usytuowanych na dwóch poziomach oddzielonych drewnianymi zaporami. Całość warowni otoczona była - prawdopodobnie fosą wypełnioną wodą. W zasadzie nie są znane dalsze dzieje zamku. Prawdopodobnie częściowo zniszczony w XVII wieku a następnie starannie rozebrany w XVIII lub XIX wieku (nie wiadomo z jakiego powodu i przez kogo!). Być może w odwecie za wykorzystywanie zamku jako bazy dla powstańców w czasie Powstania Styczniowego 1863 r. W latach 1959-60 na zamku były przeprowadzone pierwsze archeologiczne powierzchniowe badania sondażowe. Od 1960 r. obszar zamku i pobliskie tereny weszły w skład rezerwatu leśnego pod ścisłą ochroną. Obecnie od roku 2000 na zamku prowadzone są badania archeologiczne przez dr Stanisława Kołodziejskiego. Do chwili obecnej z zamku górnego zachowały się fragmenty murów obwodowych oraz relikty czworobocznej wieży. Widoczne są także częściowo zachowane wały ziemne i fosy otaczające podzamcze.

J.A.K. 2005-07-22