ŁUTOWIEC

Bardzo niewielkie, słabo widoczne pozostałości budowli obronnej prawdopodobnie o charakterze wieży mieszkalno-obronnej z XIV lub XV wieku położonej na wapiennym ostańcu (390 m.n.p.m.), na terenie wsi Łutowiec.
Pierwsze wzmianki w materiałach źródłowych o tej wsi pochodzą z 1399 roku, w których występuje ona wówczas pod nazwą Oltowiec lub Holtowiec. Nie ma w nich jednak żadnej informacji o istnieniu budowli o podobnym charakterze. Jednakże są uzasadnione przypuszczenia, że obiekt taki mógł już istnieć. Ze względu na całkowity brak danych w dokumentach średniowiecznych, nie jest znany fundator ani dokładny okres powstania założenia. W piśmiennictwie obecnie przyjęte są dwie hipotezy:
- starsza i powszechniejsza łączy wzniesienie strażnicy w Łutowcu z działaniami Kazimierza Wielkiego i wzmocnieniem obronności granicy;
- druga zakłada wzniesienie strażnicy w okresie późniejszym, tj. w latach 70-tych lub 80-tych XIV wieku przez Władysława Opolczyka.

Na początku XV wieku wieś przeszła w posiadanie Krystyna z Koziegłów i być może pozostała w rękach tego rodu aż do końca funkcjonowania strażnicy, co miało miejsce zapewne na przełomie XV i XVI wieku. Istnieją podejrzenia, że strażnica podobnie jak inne obiekty tego typu została wysadzona w powietrze aby nie dać w przyszłości schronienia rycerzom rozbójnikom łupiącym kupców na przygranicznych szlakach.

Obiekt w Łutowcu prawdopodobnie był dość sporą fortyfikacją, składającą się z dwóch części:
- górnej -tj. właściwej wieży murowanej z kamienia wapiennego, położonej na szczycie wysokiego ostańca;
- dolnej - prezentującej majdan gospodarczy przylegający do skały z drewnianą zabudową pomocniczą, wzmocniony wałem i fosą.
Ten charakterystyczny wygląd małej strażnicy na szczycie niedostępnej skały z przylegającym niewielkim dziedzińcem otoczonym wałem i fosą zyskał w piśmiennictwie miano - kamieńca.
W latach 20-tych XX wieku na środku słabo widocznego już dziedzińca, u podnóża ostańca wybudowano dom mieszkalny wykorzystując prawdopodobnie część materiałów ze zniszczonej wieży. Obok domu powstało wyrobisko piasku formierskiego. Działania te w znacznym stopniu zatarły zarysy majdanu gospodarczego. W latach 1961 i 1963 na terenie strażnicy przeprowadzono powierzchniowe badania archeologiczne oraz inwentaryzacyjne, w wyniku których okres użytkowania obiektu na podstawie zebranego materiału określono na XIV wiek.

Do chwili obecnej zachowały się nikłe relikty muru wieży. Zachowany odcinek muru długości około 4,5 metra i szerokości ok. 0,6 m. jest ledwo widoczny i trudnodostępny. Z majdanu gospodarczego i fortyfikacji ziemnych pozostały nikłe ślady. Na dziedzińcu znajdują się mury przyziemia domu mieszkalnego z zachowanymi częściowo piwnicami. Do niedawna jeszcze istniał fragment ściany budynku ale obecnie pozostaje już w całkowitej ruinie.

J.A.K  2006-03-11