TWIERDZA PRZEMYŚL
Twierdza Przemyśl to potężny zespół obiektów obronnych, jedna z 200 wielkich fortyfikacji stałych istniejących w Europie w 1914 roku oraz trzecia co do wielkości twierdza (po Antwerpii i Verdun). Wyróżnia się wśród nich aż trzema oblężeniami (rzecz niespotykana w historii wojen) oraz najdłuższym okresem oblężenia w oderwaniu od stałego rodzimego frontu (172 dni). Więcej wytrzymała jedynie francuska Verdun, która jednak nigdy nie walczyła w całkowitym okrążeniu.
Odwiedzone, sfotografowane i opisane forty: Pierścień zewnętrzny: |
Budowę twierdzy rozpoczęto w latach wojny
krymskiej (1853-1856), gdy stosunki między Rosją a Austrią uległy znacznemu
pogorszeniu, a nowa wojna była nieunikniona. Głównym celem twierdzy miała być
obrona Bramy Przemyskiej na styku Kotliny Sandomierskiej i
Karpat, którą od stuleci wiódł szlak handlowy z Polski i Rusi na Węgry.
Pierwsze umocnienia nosiły charakter
poligonalny z elementami systemu bastionowego i klasztornego. Przemyśl został
wówczas opasany ciągłą linią wałów ziemskich długości 15km.
Gdy pod koniec XIX wieku Przemyśl stał się
ważnym węzłem kolejowym i drogowym na trasie z Wiednia do Lwowa, znaczenie
twierdzy znacznie wzrosło.
W ślad za tym szła dalsza rozbudowa twierdzy. Jej
projekt opracował wybitny specjalista od twierdz militarnych inż. Daniel Salis
Soglio. Początkowo budowano forty ziemno - drewniane z użyciem cegły, a
następnie, od roku 1880 zaczęto wykonywać je z lanego betonu. Twierdzę bez
przerwy modernizowano. Tuż przed wybuchem wojny wprowadzono osłony, wieże
pancerne, żelbetonowe stropy a na wyposażenie wprowadzono nowoczesne wówczas,
przeciwszturmowe szybkostrzelne armaty.
W ślad za fortami powstawały również inne obiekty wojskowe, jak: koszary,
magazyny, strzelnice, prochownie. Podstawę twierdzy tworzyły dwa potężne
pierścienie obronne.
Pierścień zewnętrzny rozciągał się na obwodzie 45 km. Tworzyły go 42 forty (15
pancernych i 27 pomocniczych) oraz 25 artyleryjskich stanowisk między fortami.
Pierścień wewnętrzny miał obwód 15 km. Tworzyło go 18 fortów, trzy szańce i 4
dodatkowe stanowiska artylerii. Dramatyczne dla Twierdzy wydarzenia rozpoczęły
się 26 września 1914 r., kiedy to została okrążona przez wojska rosyjskie i
odcięta od reszty świata. Jej załogę tworzyło 128 tys. żołnierzy. Obok Polaków,
Ukraińców, Austriaków i Węgrów, byli też Żydzi, Czesi, Słowacy, Chorwaci i
Włosi. Nacierała zaś 280 tysięczna armia rosyjska. Twierdza broniła się dzielnie
przez 6 miesięcy, do 22 marca 1915 r.
Twierdza nigdy nie została zdobyta, lecz poddała się ze względu na brak żywności i amunicji. Dowództwo nie chcąc, aby Twierdza stała się bastionem obronnym wroga, podjęło decyzję o wysadzeniu fortów, zniszczeniu armat, amunicji i sprzętu wojskowego.
Po I wojnie światowej twierdza nie odegrała już ważniejszej roli, z czasem ulegając dewastacji. Jest ona obecnie ważnym zabytkiem południowo-wschodniej Polski.