Strona główna twierdzy - kliknij jeśli nie widzisz linków po bokach

ZAMEK I TWIERDZA KŁODZKO


Pierwotnie średniowieczny gród składający się z zespołu budowli drewnianych otoczonych umocnieniami kamienno-ziemnymi oraz palisadą o dużym znaczeniu militarnym w rejonie Kotliny Kłodzkiej. Po raz pierwszy wzmiankowany w dokumentach przez Kosmasa w 981 roku. W tym okresie należał do Czech. Zniszczony w 1114 roku podczas walk o sukcesję do korony czeskiej, w późniejszych latach odbudowany.
Zamek murowany powstał w XIII lub XIV wieku na miejscu dawniejszego grodu, tj. na skalistym wzgórzu (369m.n.p.m.) - zwanym wzgórzem zamkowym nad Nysą Kłodzką. Stanowił wówczas siedzibę feudałów czeskich i strzegł pogranicza śląsko-czeskiego. 
W trakcie swojej burzliwej historii wielokrotnie przebudowywany, nie poniósł większych strat w trakcie wojen husyckich. W 1557 roku kolejna przebudowa, tym razem w stylu gotyckim. Od 1620 roku za czasów stacjonowania na zamku wojsk króla czeskiego Ferdynanda V podęto nowe prace fortyfikacyjne. W 1622 zamek uległ częściowemu zniszczeniu podczas bombardowania przez artylerię cesarską. Po tym wydarzeniu został częściowo zmodernizowany. W trakcie wojny trzydziestoletniej prac związanych z modernizacją i rozbudową prawie nie wykonywano a dodatkowo w 1627 roku zawaliła się wieża zamkowa.
Po wojnie dokonano rozbudowy - powstał wtedy zamek dolny obwiedziony dodatkowymi murami i bastionami (od strony północnej trzy bastiony koronowe). Bramę północną zabezpieczono dodatkowo szańcami i połączono mury miejskie z zamkowymi poprzez ciąg zabudowań, w które wbudowane były tzw. szańce kurtynowe.
W 1662 roku oblegany i zdobyty przez wojska austriackie cesarza Ferdynanda Habsburga. Podczas oblężenia poważnie uszkodzony. W latach 1671-1702 kolejna modernizacja i rozbudowa zamku. Do istniejących fortyfikacji dodano dwa rewaliny, prowadząc jedyny wjazd przez Rewalin Zachodni oraz krytą drogę prowadzącą do placu broni. Rozbudowano też, choć w niewielkim stopniu system fortyfikacji miejskich, modernizując Przyczółek Kleszczowy, Most Koński i szaniec przed Bramą Zieloną.
Kolejna gruntowna przebudowa istniejącego zamku w nowoczesną twierdzę nastąpiła po zajęciu Śląska przez Prusy i związana była z systematycznym umacnianiem granic przez króla Fryderyka II. Weszła w skład całego systemu twierdz broniących wschodniej granicy.
Pierwsze projekty powstały w 1743 roku a w latach 1743-1777 prowadzono już prace projektowo-budowlane zakładające wzmocnienie istniejącego już założenia oraz współpracującego z nią fortu na Owczej Górze. W 1769 roku w miejscu rozebranego zamku powstał potężny, cylindryczny donjon z łańcuchem bastionów i trzypoziomowymi kazamatami oraz rozmieszczonymi wokół fortyfikacjami ziemnymi z licznymi rewalinami, wałami ziemnymi oraz szańcami i suchymi fosami. Wybudowano Bramę Ząbkowicką i śluzę spiętrzającą wodę na Nysie, unowocześniono fortyfikacje wokół miasta, wybudowano liczne magazyny i koszary wojskowe w samym mieście. W latach 1743-1750 w skład dotychczasowych umocnień włączono Dębową Górę z krytą redutą nazywaną Żurawiem, w latach 1744-1750 fort na Owczej Górze o kształcie sześcioramiennej gwiazdy, 1770-1793 zaporę kontrminową znajdującą się na przedpolach linii łączących twierdzę główną i fort na Owczej Górze oraz system podziemnych chodników na przedpolu północnym i zachodnim.
Kolejne przebudowy w celu unowocześnienia funkcji obronnych wykonano w latach 1769-1806. Przebudowano wtedy całkowicie cypel południowy, zastosowano spiętrzony układ kazamat a na Owczej Górze przed głównym murem wykopano głęboką fosę z krytą drogą do celów komunikacyjnych oraz wybudowano dwuskrzydłowy budynek koszar.
W XIX wieku zbudowano jeszcze jedno dzieło obronne -zwane Nową Baterią 
W 1877 Kłodzko wraz z twierdzą utraciło swój obronny charakter na mocy rozkazu gabinetowego. W efekcie częściowo rozebrano istniejące fortyfikacje, w tym Bramę Ząbkowicką a wojsko przekwaterowano do koszar na terenie miasta.
W późniejszych czasach twierdza wykorzystywana była jako więzienie wojskowe dla jeńców z powstania styczniowego z Wielkopolski oraz niemieckich działaczy lewicowych. W czasie II wojny światowej więzienie dla jeńców wojennych z podbitych krajów Europy. Część twierdzy została adoptowana na doskonale ukrytą fabrykę zbrojeniową. Plany związane z przebudową pomieszczeń i rozbudową twierdzy pod fabrykę nie są znane. Istnieją przypuszczenia, że pod koniec wojny ukryto w podziemiach twierdzy wiele dóbr kultury materialnej zrabowanych w okupowanych państwach. Po wojnie przez jakiś czas w twierdzy przebywali Rosjanie i prawdopodobnie dokładnie spenetrowali podziemia. Potem stanowiła zamknięty obiekt wojskowy. W latach siedemdziesiątych niewielka część twierdzy a konkretnie fragment w rejonie Bastionu Wysokiego został uporządkowany i udostępniony zwiedzającym. Znajduje się tam ekspozycja związana z historią, izba pamięci więźniów z okresu II wojny światowej, wystawa szkła artystycznego, lapidarium rzeźby, wystawa dawnego sprzętu pożarnictwa.
W 1959 roku Wojewódzki Konserwator Zabytków zezwolił Kłodzkim Zakładom Spożywczym na zaadoptowanie części pomieszczeń twierdzy na wytwórnie win - w wyniku czego doszło dewastacji i wyburzenia niektórych dzieł obronnych. W 1995 firma ta ogłosiła upadłość.
Teren byłej twierdzy obecnie rozdrobniony jest na wiele działek posiadających różnych właścicieli i poza niewielkim fragmentem nie dostępny do zwiedzania. Podobnie fort na Owczej Górze znajdujący się po przeciwnej stronie Nysy Kłodzkiej - obecnie jest obiektem niedostępnym dla zwiedzających.

J.A.K